Brucknercyclus van Het Concertgebouworkest
Op 4 september 2024 is het 200 jaar geleden dat Anton Bruckner werd geboren. Dat viert het Concertgebouworkest met een unieke cyclus: binnen anderhalf jaar speelt het orkest de symfonieën 1 tot en met 9 onder leiding van negen vooraanstaande dirigenten. Elke symfonie belicht weer andere facetten van deze fascinerende componist. Op zondagmiddag 17 december gaat de cyclus van start met Symfonie nr. 3 onder leiding van Iván Fischer.
17 december 2023: Bruckner Symfonie nr. 3
Bruckner de bewonderaar – van God, van andere componisten... Je hoort het op zondagmiddag 17 december in de aan Wagner opgedragen Derde symfonie. De diepzinnige symfonie zit vol melodische en harmonische vondsten, maar het Weense publiek vond het niets: bij de première in 1877 verliet het publiek de zaal, uitgezonderd Gustav Mahler en enkele andere jonge bewonderaars. Bruckners fragiele zelfvertrouwen liep een enorme deuk op en hij zou nog jarenlang blijven sleutelen aan het werk. Vele jaren later begon de Derde aan te slaan, ook in Amsterdam: het was de eerste Bruckner-symfonie die het Concertgebouworkest ooit speelde, in 1892. Iván Fischer dirigeert het Concertgebouworkest en leidt het concert in met live gespeelde muziekfragmenten.19 januari 2024: Bruckner Symfonie nr. 7
Bruckner de emotionele – je hoort de rouw en de vreugde op vrijdag 19 januari in de Zevende symfonie onder leiding van Myung-whun Chung: “Hoe kun je niet opgetild worden door deze glorieuze muziek?” De muziek openbaart zich als een grandioos spel van licht en duisternis, van roerloze extase en duivelse uithalen. Daarbij demonstreert Bruckner dat hij zich niet altijd in massieve klankblokken hoefde uit te drukken, maar ook kamermuziek-achtig helder kon componeren. Voor de componist zelf had dit werk een bijzondere betekenis. Het bracht hem eindelijk brede erkenning, nadat hij jarenlang door critici was neergesabeld.2 mei 2024: Bruckner Symfonie nr. 5
Bruckner de organist – je hoort hem terug op donderdag 2 mei in de overweldigende Vijfde symfonie onder leiding van Klaus Mäkelä: “de grootste prestatie ooit op het gebied van de symfonische vorm.” Bruckners Vijfde symfonie zit vol ingehouden spanning die pas in het slotdeel tot een ontlading komt. En steeds weer verwijst de muziek naar Mozarts Requiem, wat de gedragen sfeer nog versterkt. Zelf heeft Bruckner dit werk nooit uitgevoerd gehoord, maar jij kan erbij zijn.20 juni 2024: Bruckner Symfonie nr. 8
Bruckner de architect van grootse symfonische bouwwerken – je hoort hem terug op donderdag 20 juni in de monumentale Achtste symfonie onder leiding van Christian Thielemann. Bruckners Achtste symfonie is een machtig bouwwerk, en een enerverende reis van het donker naar het licht. De wereld van de Achtste is beurtelings complex, lieflijk, vredig en turbulent – Bruckner nodigt je uit, neemt je mee en laat je niet meer los. “De kracht van Bruckner is de langzame ontwikkeling, niet het rappe tempo,” aldus dirigent Christian Thielemann. “Het is hetzelfde als wat je met de zee ervaart als er nauwelijks golven zijn, een oneindige horizon: de kracht die daarvan uitgaat is onmetelijk groot.”27 september 2024: Bruckner Symfonie nr. 2
Bruckner het buitenbeentje – je hoort hem terug op vrijdag 27 september in de Tweede symfonie onder leiding van Andrew Manze. “Een juweel dat om onverklaarbare redenen over het hoofd is gezien.” Bruckners Tweede symfonie is heel anders van toon dan de extraverte Eerste. Dat blijkt al bij de opening, als de hoge strijkers een voorzichtig klanktapijt neerleggen voor een klagende melodie in de cello’s. Opvallend zijn de stiltes die regelmatig opduiken, en die het werk zijn spottende bijnaam ‘Pausen-Symphonie’ hebben verleend. “Tja,” moet Bruckner daarover gezegd hebben, “wanneer ik iets belangrijks te zeggen heb, moet ik eerst ademhalen.”3 oktober 2024: Bruckner Symfonie nr. 4
Bruckner de fantast – je hoort hem terug op donderdag 3 oktober in de Vierde symfonie, een van zijn meeste geliefde werken, onder leiding van Jaap van Zweden. Bruckner noemde zijn Vierde zelf de ‘Romantische’ – dan moet je vooral denken aan middeleeuwse ridderromantiek. Bij het eerste deel schetste de componist het volgende beeld: “Een middeleeuwse stad - ochtendschemering. Vanaf de torens worden we gewekt. De stadspoorten gaan open. Op vurige paarden rijden de ridders naar buiten – ruisende bossen.” Over het derde deel schreef hij: “jacht” en “tijdens het middagmaal in het bos klinkt een draaiorgeltje.” En de duistere Finale dan? De componist wist niet meer “was i dabei denkt hab.” In elk geval is het muziek vol verbeelding waarbij iedereen zijn eigen verhaal kan bedenken.8 december 2024: Bruckner Symfonie nr. 1
Bruckner de klassieke – je hoort hem terug op zondagmiddag 8 december in de uitbundige Eerste symfonie onder leiding van Vladimir Jurowski. Bij het Concertgebouworkest is de Eerste verreweg de minst vaak gespeelde van Bruckners genummerde symfonieën. Hoog tijd dat het werk weer op het repertoire wordt genomen. Vladimir Jurowski vindt het “een ongelofelijke artistieke prestatie om zo’n symfonie te schrijven, tien jaar vóór de voltooiing van Brahms’ Eerste (…). Hierin is de essentie van al zijn latere symfonieën duidelijk voelbaar, als in een notendop.”17 januari 2025: Bruckner Symfonie nr. 6
Bruckner de lichtvoetige – je hoort hem terug op 17 januari 2025 in de Zesde symfonie, onder leiding van Simone Young. De Zesde symfonie is korter, lichter van toon en minder monumentaal dan Bruckners andere symfonieën. “Die Sechste ist die keckste” (de brutaalste), vond Bruckner zelf. Het opmerkelijkst is het derde deel: in plaats van de levendige, Ländler-achtige volksdansjes die zijn Scherzo’s kenmerken, schreef Bruckner hier een wat duister, spookachtig deel, waarbij een thema uit zijn Vijfde opduikt in het Trio.6 februari 2025: Bruckner Symfonie nr. 9
Bruckner de spirituele – je hoort hem terug in zijn raadselachtige zwanenzang op 6 februari 2025, de Negende symfonie, onder leiding van conductor emeritus Riccardo Chailly. Had hij de twee voorgaande symfonieën opgedragen aan aardse vorsten, zijn zwanenzang reserveerde hij – zo vertelde hij zijn arts – voor de ‘majesteit der majesteiten’: “dem lieben Gott… wenn Er sie annimmt.” Doorgaans worden alleen de drie voltooide delen uitgevoerd. De schetsen die van de finale bewaard bleven, werden de basis voor diverse reconstructies, meest recent die van John Phillips, die we onder leiding van conductor emeritus Riccardo Chailly voor het eerst in Amsterdam horen.Lees meer over de Brucknercyclus op de website van het Concertgebouworkest
